Tworzenie lore

1. Czym jest lore?

Lore to wyjątkowo stary rzeczownik, pochodzący ze staroangielskiego lar, oznaczającego 'nauczanie, wiedzę'. W polszczyźnie zachował się wyłącznie w słowie folklor, oznaczając 'wiedzę o obyczajach i wierzeniach ludowych', jednak angielskie lore często bywa używane przez fanów fantastyki, nazywających tak wiedzę o wyobrażonych światach i uniwersach.

W tym module dowiesz się zatem, jak zostać lormistrzem: od czego zacząć, by stworzyć z niczego coś tak rozległego, jak usystematyzowana wiedza, pochodząca w dodatku ze świata, do którego nie mamy żadnego dostępu, i jak przedstawić ją w sposób możliwie najatrakcyjniejszy dla gracza. 

Pomocne jest w tym zwykle ustalenie, z jakim settingiem świata mamy do czynienia. Wbrew pozorom nie jest to pojęcie tożsame z allotopią lub ludotopią. Setting to raczej ogólne odczucie, wybitnie estetyczne świata, pozwalające w prosty sposób zakomunikować, jaka wiedza (lore) będzie przydatna (po stronie designerów) w jego zaprojektowaniu lub (po stronie odbiorców) w jego najlepszym zrozumieniu. 

Dobrym przykładem pokazującym różnicę między estetyką settingu a funkcją lokacji jest chociażby HUB: lokacja w ludotopii domyślnie nienawiedzana przez przeciwników (a jeśli tak, to wiąże się z tym duże zaskoczenie dla gracza), w której bezpiecznie może zadbać on o swój dobytek, wydać punkty doświadczenia czy porozmawiać z kluczowymi postaciami, a która zarazem jest zwykle zlokalizowana w ważnym miejscu w allotopii.

Gra	Nazwa lokacji w ludotopii	Nazwa obiektu w ludotopii	Estetyka allotopii
Diablo 3 (Blizzard Entertainment 2012)	Obóz niedaleko Caldeum	Wioska	Dark fantasy
Deus Ex: Human Revolution (Suqare Enix 2011) [PC]	Gabinet Davida Sarifa w siedzibie Sarif Industries	Wieżowiec	Cyberpunk
The Incredible Adventures of Van Helsing (NeoCore Games 2013) [PC]	Podziemne leże Van Helsinga w Borgovii	Podziemia	Steampunk
Kingdom Come: Deliverance (Warhorse Studios 2018) [PC]	Skalica w dolinie Sazawy	Kasztel	Mediewistyczna
XCOM: Enemy Unknown (Firaxis Games 2012) [PC]	Baza główna XCOM	Podziemna baza operacyjna	Futurystyczna
Orwell (Osmotic Studios 2018) [PC]	Program Orwell	Interfejs systemu inwigilacyjnego	Retrofuturystyczna

2. Encyklopedie jako pole odniesienia

Czyż można stworzyć nowy liść?
John Ronald Reuel Tolkien

Medioznawczyni Janet H. Murray, semiolog i pisarz Umberto Eco oraz teoretyk narracji Richard Saint-Gelais. Co ich łączy? Jedna teoria dotycząca sposobu poznawania rzeczywistości rozumianej jako zbiór wiedzy na temat realiów. 

• Janet Murray mówi o oczekiwaniu encyklopedycznym, jakie indukują nowe media (internetowe encyklopedie, zwłaszcza w otwartym formacie wiki), realizujące "wizję wielkiej globalnej biblioteki" (Janet H. Murray, Hamlet on the Holodeck. The Future of Narrative in Cyberspace),
• Umberto Eco wtóruje jej, twierdząc że różne narracje mają pewną pojemność encyklopedyczną i wymagają od odbiorcy tego, by w trakcie ich poznawania stale odwoływał się do zgromadzonej wiedzy na temat świata, którą nazywa kompetencją encyklopedyczną (Umberto Eco, Lector in fabula La Cooperazione interpretativa nei testi narrativi),
• a Richard Saint-Gelais zauważa, że nawet w prozie fantastycznej, która nie może odsyłać tak jak inne do świata nam znanego, gdyż wytwarza ten nam nieznany, wciąż zakłada się po stronie czytelnika "dokonywanie korekt encyklopedycznych: uzupełnień, dedukcji czy modyfikacji umożliwiających ścisłą identyfikację uprzedniej encyklopedii czytelnika z tą zakładaną przez tekst, którą można nazwć ksenoencyklopedią" (Richard Saint-Gelais, L'empire du pseudo. Modernités de la science-fiction).

Co to oznacza dla światotworzenia i gier? Z grubsza tyle, że tworząc światy, musimy maksymalnie czerpać z wiedzy o tym, który znamy, ale równocześnie wytwarzać drugi w taki sposób, by można było równie efektywnie czerpać z wiedzy o nim w trakcie tworzenia kolejnych osadzonych w nim fikcyjnych narracji. 

Przyjrzyjmy się następującemu przykładowi:

3. Świat jako pojemnik

Badacze światotwórstwa mawiają, że gry wideo są światocentryczne (world-centered). Co to oznacza? 

Oczywiście, fascynujące postaci i porywające opowieści także i w grach są ważne, jednak na pierwszym miejscu jest tu zawsze świat. Dzieje się tak z prostego i prozaicznego powodu: gra jest jedynym medium, które wymaga stworzenia świata-pojemnika, w którym następnie może być umieszczona dowolna liczba postaci, obiektów i interakcji, w tym także wydarzeń fabularnych.

1. Inne media:
   • książki (historyczne, fabularyzowane lub tutorialowe, a więc zawierające kluczowe informacje o sterowaniu i nawigacji w ludotopii);
   • filmy (najczęściej w formie przerywników filmowych, czyli cutscenes) i seriale (przypadek bardzo rzadki, reprezentowany przez Quantum Break);
   • komiksy (jeśli używane, to najczęściej też jako cutscenes, jak np. w grze Max Payne 2);
   • minigry (gry w grach, często wzbogacające lore świata o element ludyczny, więc zabawowy).
2. Bestiariusze, herbariusze i inne historyczne źródła zbierające dane o napotykanych w grze monstrach, roślinach, artefaktach itp.
3. Słowniki, wyjaśniające wymyślone pojęcia (allonimy), definiujące różnorodne elementy wyobrażonego świata (allotopii) i trudne do zrozumienia w kontekście;
4. Dzienniki, albo prowadzone przez bohatera i będące częścią ludotopii i allotopii zarazem (Red Dead Redemption 2), albo będące prostym logiem rozmów odbytych z postaciami niezależnymi (NPCs);
5. Karty postaci, zbierające biografie napotykanych postaci niezależnych (NPCs), często kluczowych dla fabuły;
6. Opisy przedmiotów, w grach soulsborne (Demon Souls, Dark Souls, Bloodborne, Sekiro, Elden Ring) tworzących wręcz kościec doświadczenia narracyjnego i komunikujących kluczowe aspekty lore gry, w innych tytułach zaś po prostu urozmaicających eksplorację.

4. Encyklopedia jako podstawowy budulec świata

Treści encyklopedyczne nie występują wyłącznie w grach i w obrębie granic ludotopii (więc diegetycznie), lecz funkcjonują także poza ich granicami, migrując w obszar allotopii (więc, względem samych gier, ekstradiegetycznie).

Jednym z najczęściej spotykanych nośników encyklopedycznej wiedzy poza grami są oczywiście różnego rodzaju internetowe encyklopedie. Praktycznie każda bardziej popularna gra doczekuje się albo oficjalnej, albo fanowskiej wiki, swego rodzaju niezakotwiczonego archiwum (floating archive), które organizuje wokół siebie społeczność fanów. Jak pisze o tym Mirko Tobias Schäfer:

Zrzut ekranu z internetowej encyklopedii The Elder Scrolls Wiki w serwisie Fandom.

Archiwa growe są zatem najczęściej zarządzane oddolnie przez fanów, którzy dbają w ten sposób o spójność świata i światotworzą w najbardziej podstawowym rozumieniu tego słowa: tworząc encyklopedię. Jest to zarazem najprostszy sposób wytworzenia jakiegokolwiek świata. Czasem wystarczy potrzeba wyjaśnienia jednego pojęcia, by okazało się, że potrzebujemy do jego poprawnego zdefiniowania trzech innych – i by przekonać się o słuszności tego stwierdzenia, wystarczy zobaczyć, że tylko jeden akapit definicji Mrocznego Bractwa z powyższego screenshotu wygenerował potrzebę stworzenia definicji dalszych ośmiu allonimów i wprowadzenia periodyzacji, a z nią osi czasu dla całego świata The Elder Scrolls.

Tego rodzaju praktyka jest dość powszechna w gamedevie, zwłaszcza przy pracy nad dokumentami konkordancyjnymi, czyli ustalającymi zgodność i spójność danych w projektowanym świecie.